چگونه مشکلات زندگی خودراحل کنیم؟

به اعتقاد روان شناسان نگرش و برداشت افراد از رویدادها بسیار مهم و تعیین کننده است. ممکن است افراد، مشکلات مشابهی را در زندگی خود تجربه کنند امّا این که چه تحلیل و برداشتی از آن دارند، در حالات روانی آن ها بسیار مؤثر است. افرادی که نگرش منفی به زندگی دارند و همه چیز را تاریک و غیرقابل تحمّل می دانند، عملاً زندگی برای آن ها سخت و دشوار خواهد شد. از تعبیرات شما هم استفاده می شود که کلاً در مورد زندگی تان نگرش منفی دارید و احساس شکست و ناامیدی می کنید. 

شما باید باورهای نامعقول خود را شناسایی و اصلاح کنید. تنها در این صورت است که می توانید از زندگی خود لذت برده و به شادی و موفقیت راه یابید.
۱٫ یکی از عوامل ناراحتی های انسان و چیزی که زندگی را برای وی غیرقابل تحمّل می کند، «باید اندیشی» یا به قول کارن هورنای، حکومت بایدها است. به اعتقاد وی سه «باید» مولّد مشکلات اصلی انسان هستند:
الف. شرایط زندگی ام باید به نحوی باشد که به همة خواسته هایم برسم. در غیر این صورت زندگی برایم ارزشی ندارد.
ب. همه باید با من منصفانه برخورد کنند و احترام مرا نگه دارند.
ج. من باید تأیید دیگران را جلب کنم و در همة کارهایم موفق باشم.[۱] به احتمال زیاد شما هم انتظار دارید که از نظر اقتصادی مثل دیگران باشید و به همة خواسته ها و آرزوهای تان برسید، و در خانواده همه با شما خوب برخورد کنند. وقتی می بینید که مثل دیگران نیستید و یا کسی به شما چیزی می گوید، فوراً ناراحت می شوید و احساس شکست و ناامیدی می کنید.
بهترین راه حل این است که از «باید اندیشی»‌دست بردارید و نحوة نگرش خود را به حوادث و رویدادهای زندگی اصلاح کنید. این تفکرات خود را که «من باید در زندگی ام کاملاً موفق باشم»، «من از نظر اقتصادی باید هیچ مشکلی نداشته باشم»، «من باید خانه شخصی داشته باشم»، را اینگونه اصلاح کنید: «اگر چه من دوست دارم که در زندگی ام موفق باشم و از نظر اقتصادی هم مشکلی نداشته باشم، ولی شرایط همیشه بر وفق مراد من نیست.» وقتی ساختار تفکر شما عوض شد و «باید اندیشی» حالت انعطاف پذیر به خود گرفت، تاحدود زیادی مشکلات شما حلّ خواهد شد. زیرا در این صورت از نظر روحی آمادگی تحمّل مشکلات و سختی های زندگی را خواهید داشت.[۲]
۲٫ توقع و انتظارات بیش از حد از خود نداشته باشید؛ یکی از عواملی که زندگی را برای انسان سخت و غیرقابل تحمل می کند، داشتن انتظارات نابجا از خود و اطرافیان است. اگر شما توقع دارید که فوراً منزل شخصی داشته باشید و همسر شما شغل پُر درآمدی داشته باشد و خود را با دیگران مقایسه کنید، این کاملاً اشتباه است. شرایط زندگی هیچ دو نفری کاملاً مثل هم نیست. هرکسی شرایط خاص خود را دارد.
۳٫ به ابعاد مثبت زندگی خود نیز توجه داشته باشید؛ اگرچه شما از نظر اقتصادی دچار مشکلاتی هستید که شما را رنج می دهد و از این لحاظ وضعیت خود نامطلوبتر از دیگران می بینید، امّا توجه داشته باشید که جنبه های مثبتی نیز در زندگی شما وجود دارد که در دیگران نیست. نعمت سلامتی و روابط شایسته و حاکی از صمیمیت و محبت در خانوادة شما مورد غبطة بسیاری از کسانی است که از بیماری و اختلافات و روابط ناسالم در خانوادة خویش رنج می برند. شما باید خدا را شکر کنید که اگر از نظر اقتصادی مشکلاتی دارید، از نظر جسمی سالم هستید و مهر و صفا و صمیمیت در خانوادةتان موج می زند.
۴٫ مشکلات زندگی امتحان الهی است، باید با صبر و تحمّل از این آزمون موفق به در آیید؛ به ظاهر قضیه نگاه نکنید. به نتایج معنوی و آثار اخروی رویدادهای زندگی خویش نیز توجه داشته باشید. زندگی همیشه با رنج و مشکلات آمیخته است. و اساساً مشکلات در زندگی نوعی آزمون الهی است. خداوند در قرآن می فرماید: «وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْ‏ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ و… لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً؛[۳] شما را با اندکی از ترس، گرسنگی و آفت در مال ها و جان ها و میوه ها می آزماییم… تا معلوم گردد که چه کس عمل شایسته انجام می دهد».
در روایت نیز آمده است که: «ان الله اذا احبَّ عبداً غطَّهُ فی البلاء غطّاً؛[۴] خداوند وقتی بنده ای را دوست بدارد، او را با سختی ها و مشکلات مواجه می سازد» لذا می بینیم پیامبران و اولیای الهی بیش از دیگران در زندگی خود با مشکلات روبرو بوده اند.
از این منظر، سختی و مشکلات زندگی زمینة ترقّی و رشد معنوی است و باید شما خوشحال باشید که خداوند شما را شایستة این مقام دانسته است. هستند افرادی که هیچ مشکل اقتصادی ندارند و به ظاهر افراد خوشبخت به نظر می رسند امّا در واقع زندگی شان سراسر پوچ و بی معنا است و هیچ نتیجه و پاداش اخروی ندارند. از همین روز رسولخدا فرمود: «الفقر فخری».
۵٫ همیشه به خداوند توکل داشته باشید؛ نقش توکل در زندگی بسیار راهگشا است. انسان اگر واقعاً به خدا توکل نماید، خداوند مشکلات زندگی او را برطرف می کند. خداوند در قرآن می فرماید: «وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ؛[۵] هر کس بر خدا توکل کند، خدا او را کفایت می کند.» در روایت نیز آمده است که: «مَن توکَّلَ علی الله کفاهُ مئونتهُ و رزقَهُ من حیثُ لایحتسب؛[۶] کسی که بر خدا توکل کند، خداوند مخارج زندگی و رزق او را از جایی که گمان نمی رود، تأمین می کند».
۶٫ سعی کنید با کمک و مشورت دوستان زندگی خود را بهبود بخشید؛ انسان همیشه به مشورت دیگران نیازمند است. کسانی که در زندگی خود موفق هستند و در زمینه های مختلف پیشرفت داشته اند، در اثر تلاش خود و مشورت و نظرخواهی از دیگران بوده است.[۷]
توجه و دقت به مضمون این آیه روحیة امید را در انسان تقویت می کند: «فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً، إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً؛[۸] پس حتماً با سختی آسانی است، حتماً با سختی آسانی و گشایشی است».
معرفی کتاب:
۱٫ شهید مطهری، عدل الهی، انتشارات صدرا، ۱۳۷۳٫
۲٫ قاسم سبحانی فخر، انعکاس اعمال انسان در دنیا، انتشارات فیضیه، ۱۳۷۷٫
۳٫ روان شناسی رابطه ها، دکتر غلامعلی افروز، کتاب بسیار خوبی است.
۴٫ انصاریان، حسین، نظام خانواده در اسلام، چاپ دهم، (۱۳۷۹)، قم: انتشارات ام ابیها.

[۱] . آلبرت الیس، هیچ چیز نمی تواند ناراحتم کند، ترجمه: فیروزبخت و عرفانی، مؤسسه رسا، ۱۳۸۲، فصل ۸٫
[۲] . مصطفی شورکی، رهایی از افسردگی، انتشارات ارجمند، ۱۳۷۹، ص ۲۵ـ۳۰٫
[۳] . بقره، ۱۵۵٫
[۴] . محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۱۵، ص ۵۵٫
[۵] . طلاق، ۳٫
[۶] . محمدی ری شهری، میزان الحکمة، ج ۱۰، ص ۶۸۲٫
[۷] . سی وای چاری، مشاور لحظه ای شما، مهندس قادر، ارسباران، ۱۳۸۲، ص ۴۲ـ۴۹٫
[۸] . انشراح، ۵ و ۶٫